BỘ NÃO CỦA BẠN - NGƯỜI BẠN ĐỒNG HÀNH MẠNH MẼ NHẤT

Long Hoàng VTVTIMES
16 thg 10
6 phút đọc

Có vẻ quen thuộc không? Bạn cầm điện thoại lên để "kiểm tra nhanh một chút", và một giờ sau, bạn nhận ra mình đã lướt vô định, cảm thấy bồn chồn mơ hồ nhưng không thể dừng lại. Hoặc có lẽ bạn nhận thấy sau khi dành thời gian trên mạng, bạn thường cảm thấy kiệt sức về tinh thần.

Những khoảnh khắc này dường như không đáng kể, nhưng chúng tiết lộ một sự thật sâu sắc: bộ não của chúng ta không phải lúc nào cũng hoạt động vì lợi ích của chúng ta. Trên thực tế, phần lớn những gì chúng ta gọi là "sự lựa chọn" hay "bản sắc" là kết quả của các quá trình trong não mà chúng ta hiếm khi để ý.

Đã đến lúc nhìn nhận bộ não của bạn một cách khác. Hãy xem nó như một đối tác mà bạn có thể học cách hiểu, đối xử tử tế và biến nó thành người bạn tốt nhất của mình.

I. Bản Sắc: Sống Thật Mới Là Nền Tảng

Chúng ta thích nghĩ rằng mình đang kiểm soát mọi thứ. Nhưng trên thực tế, chính bộ não đang quyết định, ảnh hưởng đến suy nghĩ và hành vi của chúng ta mà phần lớn chúng ta không hề hay biết.

Đồng thời, bộ não hấp thụ thông tin một cách bừa bãi. Nó dễ bị ảnh hưởng. Vì vậy, chúng ta nên cẩn thận hơn về những gì chúng ta cho bộ não tiếp xúc—ví dụ, không nên dành hàng giờ để lướt tin tức tiêu cực (doom-scrolling).

Hạnh phúc và sức khỏe của bạn gắn liền không thể tách rời với những gì đang diễn ra trong bộ não. Bộ não có tác động sâu sắc đến mọi khía cạnh của cuộc sống, bao gồm cả cảm giác về bản sắc của bạn—những niềm tin bạn có về chính mình là nền tảng của sức khỏe tâm thần.

Để có một bản sắc mạnh mẽ, bạn cần phải có kinh nghiệm sống thực tế. Hãy nhớ lại hình ảnh những người săn bắn cổ xưa: chiếc vòng cổ răng động vật của họ tượng trưng cho kỹ năng săn bắn, cho những giờ rình rập và săn mồi thực tế. Bộ não nhận được tín hiệu rõ ràng để xây dựng bản sắc.

Ngày nay, nhiều người trong chúng ta đang gặp phải tình trạng "chập mạch bản sắc". Việc tìm kiếm bản sắc qua các biểu tượng tiêu dùng đắt tiền (một chiếc đồng hồ sang trọng) mà thiếu đi trải nghiệm thực tế tương ứng khiến bộ não bối rối. Bộ não không biết cách xây dựng một câu chuyện bản sắc mạch lạc, dẫn đến sự bất hòa nhận thức (cognitive dissonance).

Để tránh khủng hoảng bản sắc, hãy tìm cách sống chân thật hơn, phù hợp với giá trị của bạn.

Đừng bị cuốn vào chủ nghĩa tiêu dùng và những tín hiệu bản sắc trống rỗng trên mạng.

II. Trở Thành Người Hậu Thuẫn Tốt Nhất Của Chính Mình

Bộ não rất nhạy cảm. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi những tương tác tiêu cực, sự thất bại hay bị từ chối cũng có tác động lớn. Đối với một số người, bộ não được "lập trình" để đặc biệt nhạy cảm với việc bị từ chối, khiến sự tự ti dâng cao.

Vì lòng tự trọng là thứ dễ bị tổn thương, thay vì cố gắng cải thiện nó, hãy tập trung vào một thứ ổn định hơn: lòng tự trắc ẩn (self-compassion).

Các nghiên cứu cho thấy lòng tự trắc ẩn liên quan đến mức độ kiên cường cảm xúc cao hơn và khả năng đối phó với sự từ chối tốt hơn. Quan trọng hơn, việc thực hành lòng tự trắc ẩn có thể thay đổi bộ não của bạn, giúp nó phản ứng khác đi với thất bại và mối đe dọa nhận thức.

Chìa khóa để thực hành lòng tự trắc ẩn là:

Hiểu rõ bản thân: Trung thực về điểm mạnh và điểm yếu. Chấp nhận những giới hạn của mình thay vì hướng đến sự hoàn hảo.
Tự nói chuyện một cách tử tế: Trong những thời điểm khó khăn, hãy nghĩ xem bạn sẽ nói gì với một người bạn thân. Bạn sẽ nói họ vô dụng ư? Chắc chắn là không. Bạn sẽ trấn an họ: "Ai cũng mắc lỗi. Lần sau sẽ tốt hơn."

Hãy tập thói quen nói chuyện với chính mình bằng sự tử tế, không phán xét. Bạn sẽ nhận ra rằng giọng nói tiêu cực trong đầu không phải là của bạn—nó chỉ là tập hợp những lời phán xét tích lũy từ người khác, không liên quan gì đến con người thật của bạn.

III. Khám Phá Niềm Vui Nhỏ (Delight)

Bộ não của chúng ta được "lập trình cứng" để tập trung vào những trải nghiệm tiêu cực nhiều hơn tích cực (hay còn gọi là thiên vị tiêu cực - negativity bias). Tính năng này từng giúp tổ tiên chúng ta sống sót, nhưng đôi khi nó khiến chúng ta bận tâm quá mức về những sai lầm nhỏ.

Một trong những cách tốt nhất để làm dịu bộ não đang căng thẳng là tìm kiếm niềm vui nhỏ (delight). Đây không phải là những cú "hit" dopamine tức thời từ việc lướt mạng hay uống rượu, mà là những khoảnh khắc vui vẻ nhỏ bé: một cuốn sách hay, hoặc thậm chí là cảnh tượng một con vật cưng đang thư thái.

Để tìm thấy những khoảnh khắc này, bạn cần thực sự hiện diện. Bạn có thể dùng kỹ thuật thưởng thức (savoring): tích cực chú ý và trân trọng trải nghiệm của bạn ngay lúc này. Nếu đang đạp xe, hãy cảm nhận ánh nắng, để ý những cảnh vật trên đường. Điều này không chỉ giúp bạn tận hưởng ngay lập tức mà còn ghi nhớ trải nghiệm đó lâu dài.

IV. Đừng Quên Vận Động

Một lý do khác để bạn ra ngoài vận động là: vận động làm cho bộ não của chúng ta hạnh phúc.

Bộ não của chúng ta vẫn khao khát vận động, vì nó gắn liền với sự học hỏi và phát triển từ hàng nghìn năm tiến hóa. Mặc dù nhiều người trong chúng ta đang sống một cuộc sống ít vận động hơn, việc duy trì hoạt động là điều cần thiết cho cả tinh thần và thể chất.

Lợi ích của vận động:

Tăng cường BDNF: Ngay cả một buổi tập thể dục đơn lẻ cũng có thể tăng mức protein BDNF, một yếu tố giúp phần hồi hải mã (hippocampus) trong não phát triển, từ đó cải thiện tâm trạng và nhận thức gần như ngay lập tức.
Chống lại lo âu và trầm cảm: Vận động là một công cụ mạnh mẽ, được chứng minh là có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể cho cảm giác của bạn.

Lời khuyên là: bắt đầu chậm rãi, đặt mục tiêu thực tế, và quan trọng nhất là làm điều gì đó bạn thích. Không cần phải chạy marathon hay tập luyện cường độ cao hàng ngày. Hãy chọn một hình thức tập luyện mà bạn cảm thấy vui vẻ, tìm cơ hội để chơi đùa và cảm nhận sự tự do trong cơ thể mình.

V. Cảnh Giác Với Thói Quen Trực Tuyến

Bộ não của chúng ta không được thiết kế cho sự cuộn vô tận và lượng dữ liệu khổng lồ của Internet. Khi chúng ta dành hàng giờ trên mạng, chuyển đổi giữa các tab và cố gắng tập trung vào nhiều thứ cùng lúc, bộ não sẽ kiệt sức.

Bộ não ghét sự buồn chán, và Internet cung cấp sự kích thích không ngừng. Nhưng nếu bạn dành hàng giờ trước màn hình, bạn sẽ cảm nhận được hậu quả: mệt mỏi tinh thần, thậm chí là kiệt sức.

Cách bảo vệ bộ não khỏi quá tải trực tuyến:

Nghỉ ngơi thường xuyên: Rời máy tính sau mỗi 30 đến 90 phút. Hãy đứng dậy duỗi cơ hoặc ra ngoài một lát. Kiểm tra điện thoại không được tính là nghỉ ngơi.
Tiêu thụ thông tin có ý thức: Đọc chậm rãi, tạm dừng để tiếp thu. Cho bộ não của bạn thời gian để xử lý thông tin.
Tập trung vào một nhiệm vụ: Bộ não không được xây dựng để đa nhiệm. Cố gắng làm nhiều việc cùng lúc sẽ làm bộ lọc chú ý bị quá tải, gây mệt mỏi tinh thần.
Chấp nhận sự buồn chán: Đừng vội với lấy điện thoại mỗi khi rảnh rỗi. Cho phép bản thân cảm thấy buồn chán. Sự buồn chán có thể là chất xúc tác mạnh mẽ cho cảm hứng sáng tạo và giải quyết vấn đề.

Tư liệu: How to make your friend your best friend - Rachel Barr

Hành trình của bạn bắt đầu từ đây

Hãy nhớ rằng: bộ não là đối tác mạnh mẽ nhất của bạn. Khi bạn học cách sống phù hợp hơn với cách bộ não hoạt động tự nhiên—từ việc xây dựng bản sắc qua trải nghiệm thực tế, đối xử tử tế với bản thân, tìm kiếm niềm vui nhỏ, đến việc vận động và quản lý thói quen trực tuyến—bạn sẽ cảm nhận được sự khác biệt sâu sắc đối với sức khỏe và năng suất của mình. Bạn sẽ bắt đầu thực hành lòng tự trắc ẩn bằng cách nào ngay hôm nay?