"ANTI-FRAGILITY - CHỐNG DỄ VỠ" CHÌA KHÓA TRƯỞNG THÀNH TỪ NHỮNG ĐỔ VỠ

Bạn có bao giờ tự hỏi, "Tại sao mình có tất cả mọi thứ mà vẫn không hạnh phúc?" Tal Ben-Shahar, đồng sáng lập Học viện Hạnh Phúc, tác giả sách "Happier, No matter what" (Hạnh phúc bằng mọi giá) cũng từng như vậy. Là một sinh viên Harvard với thành tích học tập và thể thao xuất sắc, ông nhận ra rằng việc "đánh dấu" đủ các cột mốc thành công không tự động mang lại niềm vui. Chính từ câu hỏi đó, ông đã dành cả đời để tìm kiếm và giảng dạy về Học thuyết Hạnh phúc – một ngành khoa học liên ngành không chỉ về niềm vui, mà còn về sự kiên cường, mục đích sống và khả năng phát triển ngay cả trong nghịch cảnh.

I."Anti-Fragility Chống dễ vỡ" – Vượt qua sự phục hồi

Hầu hết chúng ta đều biết về khả năng phục hồi (resilience). Khi một chiếc lò xo bị nén, nó sẽ bật trở lại hình dạng ban đầu. Cuộc sống cũng vậy, chúng ta phục hồi sau những cú sốc. Nhưng Ben-Shahar giới thiệu một khái niệm mạnh mẽ hơn: chống dễ vỡ (anti-fragility).

Một hệ thống chống dễ vỡ không chỉ trở lại trạng thái ban đầu mà còn trở nên mạnh mẽ hơn, tốt hơn khi đối mặt với áp lực. Cơ bắp của chúng ta là một ví dụ hoàn hảo. Tập tạ gây áp lực lên cơ, nhưng chính quá trình đó lại giúp chúng phát triển to hơn, khỏe hơn. Điều này cũng đúng với tâm lý.

Trong khi nhiều người biết đến Hội chứng căng thẳng sau chấn thương (PTSD), thì ít ai biết đến Sự phát triển sau chấn thương (PTG). Hiểu rằng chúng ta có thể trưởng thành từ những đau khổ chính là chìa khóa để khai mở khả năng "chống dễ vỡ" của bản thân.

II. Mật mã của hạnh phúc: Mô hình SPIRE

Vậy làm thế nào để xây dựng hệ thống "chống dễ vỡ" đó? Ben-Shahar đưa ra một mô hình đơn giản nhưng toàn diện: SPIRE, viết tắt của năm yếu tố cốt lõi:

• S - Spiritual (Tinh thần): Hạnh phúc tinh thần không nhất thiết phải là tôn giáo. Đó là việc tìm thấy ý nghĩa và mục đích trong những gì bạn làm. Ben-Shahar cho rằng, một người coi công việc của mình là một "sứ mệnh" (calling) thay vì chỉ là một công việc (job) hay sự nghiệp (career) sẽ hạnh phúc hơn. Dù bạn là người dọn vệ sinh hay bác sĩ phẫu thuật, nếu bạn tìm thấy ý nghĩa trong việc đóng góp cho người khác, bạn sẽ hạnh phúc hơn và làm việc hiệu quả hơn. Hãy tự hỏi: "Điều gì trong công việc của tôi thực sự có ý nghĩa?"

  
  

• P - Physical (Thể chất): Căng thẳng không phải là kẻ thù. Kẻ thù là thiếu sự phục hồi. Ben-Shahar ví việc này như việc lái xe đua. Bạn có thể lái nhanh hết mức, nhưng nếu không dừng lại để tiếp nhiên liệu và thay lốp (tức là phục hồi), bạn sẽ bị kiệt sức. Tương tự, hãy đưa sự phục hồi vào cuộc sống của mình. Dù là những khoảng nghỉ ngắn 15 phút, một giấc ngủ ngon, hay một kỳ nghỉ dài ngày, hãy cho phép bản thân được "sạc lại năng lượng".

  
  

• I - Intellectual (Trí tuệ): Trong thời đại của mạng xã hội, chúng ta đang trở nên quá quen với việc lướt và đọc lướt. Điều này làm suy yếu khả năng tập trung sâu (deep learning). Ben-Shahar tin rằng việc dành thời gian đọc một cuốn sách, học một kỹ năng mới, hoặc khám phá một chủ đề mà bạn tò mò sẽ không chỉ giúp bạn thông minh hơn mà còn tăng khả năng hiểu sâu về người khác và các tình huống phức tạp. Điều này giúp bạn hiệu quả hơn trong công việc và có các mối quan hệ sâu sắc hơn.

  
  

• R - Relational (Quan hệ): Đây là yếu tố dự báo mạnh mẽ nhất về hạnh phúc và sức khỏe. Chất lượng các mối quan hệ của bạn quan trọng hơn nhiều so với việc bạn có bao nhiêu tiền. Bí mật của các mối quan hệ bền vững là cho đi và lắng nghe. Khi bạn thực sự lắng nghe người khác, bạn không chỉ giúp họ mà còn giúp chính mình. Hơn nữa, những hành động tử tế, lòng tốt và sự hào phóng có thể lây lan, tạo ra một vòng xoáy tích cực cho cả bạn và những người xung quanh.

  
  

• E - Emotional (Cảm xúc): Trái ngược với suy nghĩ phổ biến, bạn không cần phải luôn hạnh phúc. Chỉ có người chết hoặc tâm thần mới không có những cảm xúc tiêu cực. Chấp nhận nỗi buồn, tức giận, thất vọng chính là bước đầu tiên để vượt qua chúng. Sau đó, hãy chủ động nuôi dưỡng những cảm xúc tích cực. Ben-Shahar đặc biệt nhấn mạnh sức mạnh của lòng biết ơn. Ông giải thích rằng khi chúng ta trân trọng (appreciate) những điều tốt đẹp trong cuộc sống, những điều đó sẽ tăng giá trị (appreciate) theo thời gian.

Tư liệu: Become stronger: Jumpstart your anti-fragile systems | Tal Ben-Shahar - BIG THINK

Hành trình của bạn bắt đầu từ đây

Đọc một bài báo về hạnh phúc cũng giống như đọc một cuốn sách về tennis. Nó chỉ là bước khởi đầu. Hạnh phúc đòi hỏi sự đầu tư, sự nỗ lực và sự kiên định. Bạn không thể hạnh phúc chỉ vì biết về SPIRE, bạn phải thực hành nó.

Bằng cách thực hiện những thay đổi nhỏ, nhất quán – như dành 5 phút mỗi ngày để nghĩ về những điều bạn biết ơn, bạn đang dần xây dựng một cuộc sống trọn vẹn và kiên cường.

Hãy tự hỏi: "Đâu là khoảng cách giữa điều mình biết và điều mình làm?" và bắt đầu thu hẹp nó. Vì cuối cùng, hạnh phúc không phải là một điều bí ẩn, mà là một thói quen.

"ANTI-FRAGILITY - CHỐNG DỄ VỠ" CHÌA KHÓA TRƯỞNG THÀNH TỪ NHỮNG ĐỔ VỠ